Spis Treści
Prezentujemy pełen przegląd polskich parków narodowych z uwzględnieniem ich największej atrakcyjności w danej porze roku oraz najciekawszych atrakcji opisanych w jednym miejscu – jednym słowem zapraszamy do Dzikiej Odysei!
Parę słów o dzikiej odyseji…
Szlak Dzikiego Odyseusza jest ekscytującą rodzinną podróżą przez 23 polskie parki narodowe, która prowadzi uczestników śladami niezapomnianych skarbów polskiej przyrody. Wędrówka zachwyci każdego podróżnika i zarazi wszystkich członków rodziny świeżą pasją do życia i działania! Każdy odnajdzie w sobie odkrywcę.
Dzika Odyseja jest realizowana przez Aktywny Bakcyl we współpracy z podróżnikiem i dziennikarzem Krystianem Tyrańskim. Szlak podzielony jest na etapy, które zostały zaplanowane tak, by w danej porze roku móc jak najpełniej doświadczyć wszystkich bogactw i atrakcji, które odwiedzany park ma do zaoferowania.
Zgłębiając tajemnice kolejnych parków można dowiedzieć się wiele nie tylko o niezwykłych bogactwach polskiego krajobrazu, ale także o sobie samym. Szlak Dzikiego Odyseusza to nie przebycie określonej liczby kilometrów wyznaczoną z góry trasą, ale raczej wyzwanie, by w każdym parku wytyczyć własny, niepowtarzalny szlak – dostosowany do potrzeb i zainteresowań całej rodziny.
Parki Narodowe oferują wiele – każdy może wziąć z nich coś dla siebie i zyskać własny, bezcenny skarb! Dzika Odyseja jest jednak nie tylko rodzinną podróżą, ale także szerszą społecznością, współtworzoną przez wszystkich wędrowców, którzy dzielą się ze sobą relacjami ze swoich podróży i wspólnie przeżywają niezwykłe interakcje z dzikim światem przyrody.
Który park narodowy jest NAJ?
Koncepcja ochrony skarbów przyrody poprzez tworzenie parków narodowych narodziła się na początku XX wieku w Stanach Zjednoczonych, ale wkrótce dotarła do Europy i zaczęła być wprowadzona w życie także w niepodległej Polsce.
W 1932 roku na terenie Pienin utworzony został pierwszy polski park narodowy – Pieniński PN.
Jeszcze w tym samym roku powstał Park Narodowy w Białowieży (dziś Białowieski Park Narodowy). Od tego wszystko się zaczęło.
Najmłodszym dziś parkiem w Polsce jest Park Narodowy Ujście Warty, założony w 2001 roku.
Pod względem rozmiaru najwyżej na podium znajduje się Biebrzański Park Narodowy.
Najmniejszym parkiem, choć nie mniej urokliwym niż inne, pozostaje Ojcowski Park Narodowy w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej.
Każdy z nich jest jednak wyjątkowy i oferuje podróżnikowi niezwykły wachlarz wrażeń i atrakcji. Zanim więc wyruszymy Szlakiem Dzikiego Odyseusza, przyjrzyjmy się każdemu z parków po kolei, aby dowiedzieć się o nich nieco więcej.
Zaczniemy od tych, które najlepiej odwiedzić wiosną, a potem spojrzymy na pozostałe pory roku.
I. Najlepsze Parki Narodowe Wiosną
1. Biebrzański Park Narodowy – wypatrz łosia
Wiosenną wędrówkę najlepiej rozpocząć w największym polskim parku narodowym, rozpościerającym się pośród malowniczych bagien i torfowisk Kotliny Biebrzańskiej w województwie podlaskim.
Utworzony w 1993 roku Biebrzański Park Narodowy ma swoją siedzibę w Osowcu-Twierdzy i zajmuje powierzchnię 592,23 km2. Zanim jeszcze ziemia zazieleni się od życia, w Kotlinie Biebrzańskiej już warto nasłuchiwać głosów nadchodzącej wiosny. To właśnie nad wodami Biebrzy biegnie powietrzny szlak, którym liczne ptaki, w tym dzikie gęsi i żurawie, nadlatują wiosenną porą, udając się w drogę na północ.
Choć rzeka Biebrza bierze swój początek poza parkiem, płynie przez cały jego teren, tworząc liczne rozlewiska, koryta boczne i starorzecza przed swoim ujściem do Narwi. Ponad ¼ parku zajmują lasy, wśród których dominują olsy i bagienne lasy mieszane. Na terenie parku występują liczne chronione i zagrożone gatunki roślin, w tym skrzyp pstry, widłak wroniec czy owadożerna rosiczka długolistna.
Lasy i mokradła Kotliny Biebrzańskiej zamieszkiwane są przez liczne zwierzęta, w tym norniki północne, a także wilki, wydry, bobry i majestatyczne łosie, których najlepiej wśród biebrzańskich rozlewisk wypatrywać właśnie wiosną. To właśnie na tym obszarze znajduje się ich największe w Polsce siedlisko.
Nie można zapominać o ptakach, których zaobserwowano w parku ponad 290 gatunków, a także rybach, których szczególnym przedstawicielem w Biebrzańskim Parku Narodowym jest minog ukraiński, charakterystycznym dla niektórych obszarów Morza Czarnego.
2. Świętokrzyski Park Narodowy – budząca się do życia przyroda polodowcowa
Kolejnym punktem naszej wiosennej wędrówki jest położony na wschód od Kielc Świętokrzyski Park Narodowy. Obejmuje on centralną cześć Gór Świętokrzyskich, w tym pasmo Łysogór wraz z najwyżej wznoszącą się Łysicą (612 m n.p.m.).
Jest to trzeci najstarszy, bo powstały w 1950 roku park narodowy w Polsce, obejmujący 76,26 km2. Jego siedziba mieści się w Bodzentynie.
Po przeplatanych dolinami pasmach górskich porozrzucane są samotne bloki skalne, a na zboczach gór, poniżej górnej granicy lasu, dostrzec można słynne skalne „lawiny” – gołoborza, produkty silnych procesów wietrzenia w zimnym klimacie, który towarzyszył obecności lodowca.
Powodował on zamrażanie i rozmrażanie uwięzionej w skałach wody, wskutek czego były one rozsadzane na coraz mniejsze kawałki. Obecnie ponad 95% parku zajmują lasy, niektóre z nich charakterystyczne dla terenów górskich. Wśród lasów znajdziemy wiele drzew pomnikowych, m.in. mamucie jodły.
Mimo stosunkowo niewielkich wysokości, na terenie parku spotkamy się z roślinnością górską, którą reprezentuje około 40 gatunków – w tym przetacznik górski, czosnek niedźwiedzi oraz omieg górski – jedyny gatunek wysokogórski. Fauna parku przechowuje pamięć o czasach, w których obecne tereny parku sąsiadowały z lodowcem.
Występują w nim tzw. relikty plejstoceńskie, do których należy m.in. kilka gatunków ślimaków i owadów. Spotkać można także ssaki takie jak sarny, jelenie, lisy i borsuki. Wiosenną porą odwiedzający mogą podziwiać budzenie się do życia lasów jodłowych i usłyszeć pohukiwania puszczyków.
3. Ojcowski Park Narodowy – najmniejszy, ale z Maczugą Herkulesa i kryjówką Łokietka
Świat już na dobre zbudził się do życia, czas więc na wędrówkę do malowniczej podkrakowskiej krainy borów, jaskiń, zamków i wapiennych ostańców.
Ojcowski Park Narodowy istnieje od 1956 roku i zajmuje powierzchnię 21,46 km2. Ten najmniejszy w Polsce park usytuowany jest w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej i obejmuje również Dolinę Prądnika. Ma on swoją siedzibę w Ojcowie.
Na krajobraz parku składają się wzniesienia poprzecinane licznymi wąwozami i dolinami wciosowymi, po których porozrzucane są słynne jurajskie ostańce o legendarnych kształtach i nazwach, jak np. słynna Maczuga Herkulesa czy Brama Krakowska.
Odwiedzający z pewnością docenią wyżłobione przez wody podziemne jaskinie, w tym najsłynniejszą Grotę Łokietka, której długość wynosi 320 metrów, a w której zgodnie z miejscowymi legendami ukrywał się król Polski Władysław Łokietek.
Niewątpliwą atrakcją jest również Jaskinia Ciemna, w której odkryte zostały najstarsze szczątki ludzkie na terenie Polski. Jaskinie zamieszkiwane są przez 17 gatunków nietoperzy, a na terenie parku możemy spotkać sarny, dziki, lisy, bobry, borsuki i piżmaki.
Licznie występują ptaki lęgowe, a także owady, których doliczono się w parku nawet 5000 gatunków. Do historycznych zabytków na terenie parku należy niewątpliwie zaliczyć Zamek w Pieskowej Skale oraz ruiny zamku w Ojcowie.
Zainteresowani mogą również przespacerować się po Ekspozycji Przyrodniczej Ojcowskiego Parku Narodowego w Ojcowie.
4. Narwiański Park Narodowy – wiosna z polską Amazonką – Narwią
Odwiedziliśmy już malownicze biebrzańskie mokradła, udajmy się więc teraz na zachód od Białegostoku, nad rozlewiska Narwi, aby szukać oznak budzącej się wiosny.
W 1996 roku utworzony został tu Narwiański Park Narodowy z siedzibą w Kurowie, o powierzchni 68,1 km2.
System rzeczny Narwi na obszarze chronionym przez park jest wyjątkowy, płynie ona bowiem tutaj wieloma łączącymi i rozdzielającymi się korytami, przypominając gobelin misternie utkany z rozlewisk, kanałów i lądu.
Jest to jedna z niewielu takich zalewowych dolin rzecznych w Europie. Znaczącą część parku pokrywa roślinność bagienna. Brzegi koryta rzecznego porastają szuwary właściwe, często występują również turzyce.
Rozległe tereny mokradeł parku i łąk bagiennych upstrzone są zaroślami wierzbowymi, a obrzeża doliny porastają olsy, charakterystyczne dla terenów podmokłych. Wspomniane łąki są rajem dla różnorodnych roślin zielnych i traw. To właśnie na licznych kładkach rozpostartych wśród tych malowniczych wód i traw najlepiej jest oglądać wiosenne powroty ptaków wędrownych, zwłaszcza gęsi i żurawi, które tysiącami zlatują na tereny rozlewiska, by gniazdować i posilić się po drodze.
Park jest także idealnym siedliskiem dla takich ptasich mieszkańców jak bielik, bojownik batalion oraz dla występującego szczególnie licznie błotniaka stawowego, który stał się symbolem parku, a który powraca z ciepłych krajów właśnie w marcu. Czasami dostrzec można również i ssaki – bobry, piżmaki, jeże, sarny i jelenie.
5. Kampinoski Park Narodowy – odwiedziny u osia, bobra i rysia
Z rozległych rozlewisk Narwi przenieśmy się na zachód od Warszawy, by odkryć zapomniane obszary bagienne ukryte w głębokiej puszczy Kampinoskiego Parku Narodowego.
Utworzony w 1959 roku park ma swoją siedzibę w Izabelinie i zajmuje powierzchnię 385,4433 km2. Usytuowany w pradolinie Wisły park skrywa pozostałości czasów, gdy wody topniejącego lądolodu płynęły na północ jeszcze całą szerokością 18-kilometrowego koryta doliny. Należą do nich kompleksy wydm oraz pasma bagien.
Ponad 70% powierzchni parku pokrywają lasy, wśród których dominują bory świeże z przewagą sosny oraz mieszane bory sosnowo-dębowe. Zróżnicowanej rzeźbie terenu towarzyszy bogactwo zbiorowisk roślinnych.
Swojemu wyjątkowemu umiejscowieniu geograficznemu park zawdzięcza różnorodność gatunków roślinnych. Występują tu zarówno reprezentanci typowi dla strefy borealnej, np. zimoziół północny, jak i gatunki charakterystyczne dla klimatu kontynentalnego, np. kocanka piaskowa. Należy również wspomnieć o ponad 150 gatunkach mszaków i 200 gatunkach porostów.
Tak wyjątkowe miejsce zamieszkują liczni reprezentanci fauny, w tym ponad 4000 gatunków rozpoznanych bezkręgowców, a także wiele płazów, ptaków oraz ssaków (w tym rysi i bobrów), których głównym reprezentantem jest łoś, który występuje tu licznie i stał się nawet symbolem parku.
Oprócz podziwiania uroków dzikiej i tętniącej życiem puszczy, odwiedzający mogą spędzić chwilę refleksji przy rozsianych po parku licznych miejscach pamięci narodowej, w tym na cmentarzu w Palmirach.
6. Poleski Park Narodowy i wyścigi żółwi
Zieleń i ciepło rozgościły się już na dobre, a my ruszamy na ostatnią wiosenną wędrówkę. Tym razem udajemy się na północny zachód od Lublina, gdzie w 1990 roku utworzony został Poleski Park Narodowy z siedzibą w Urszulinie.
Park położony jest w polskiej części Polesia i zajmuje 97,60 km2. Także i tu znajdujemy bagna, torfowiska i jeziora krasowe. Ten wyjątkowy krajobraz uzupełniają wznoszące się w północnej części parku pagórki Garbu Włodawskiego.
Piękne panoramy parku odwiedzający mogą podziwiać z bliska, udając się na spacer po licznych drewnianych kładkach zbudowanych nad terenami podmokłymi. Na florę parku składa się przede wszystkim roślinność charakterystyczna dla terenów podmokłych, ponad 1000 gatunków roślin naczyniowych, wiele z których podlega ochronie, a także brzeziny bagienne i olsy.
Występują również relikty epoki lodowcowej w postaci brzozy niskiej czy wierzby lapońskiej, a także 14 gatunków storczyków i 8 gatunków roślin mięsożernych – w tym rosiczek długolistnych.
Do wyjątkowych mieszkańców Poleskiego Parku Narodowego należy zaliczyć reliktowy gatunek żółwia błotnego, którego wielkość populacji w parku jest szacowana na ok. 350 – 450 osobników, a także rzadkie gatunki motyli, takie jak przeplatka aurinia.
Szczególnie bogata jest populacja ptaków. Na terenie parku występują tak rzadkie gatunki jak czapla biała, kaczka podgorzałka, a także żuraw, największy występujący na terenie Polski ptak, który znajduje się w herbie parku.
II. Lato w polskich parkach narodowych
7. Gorczański Park Narodowy biwak w królestwie salamandry
Wraz z nadejściem lata, a wraz z nim słonecznych dni i ciepłych nocy, przyszedł czas na powrót w góry. Udajemy się więc do Gorczańskiego Parku Narodowego z siedzibą w Porębie Wielkiej, położonego na północy-wschód od Nowego Targu w Beskidach Zachodnich.
Park ten, utworzony w 1981 roku, położony jest centralnej części Gorców i zajmuje powierzchnię 70,30 km2. Na krajobraz parku składają się ostro wcięte doliny, stożkowate szczyty, wychodnie skalne i jaskinie, a także malownicze polany. Z najwyższych szczytów parku w dobrą pogodę można ujrzeć panoramę Tatr.
Prawie 95% parku stanowią lasy, wśród których przeważa buczyna karpacka. Roślinność ułożona jest piętrowo, można więc kolejno wyróżnić grupę gatunków reglowych, subalpejskich, do których należy m.in. wietlica alpejska oraz omieg górki, a także grupę gatunków alpejskich, które spotkać można na piętrze halnym. Do tej ostatniej grupy należą malownicze fiołki dwukwiatowe i kukliki górskie.
Gorczański Park Narodowy jest miejscem ochrony wielu zwierząt zagrożonych, do których należą traszki grzebieniaste, głuszce, puchacze, a także ryś euroazjatycki, niedźwiedź brunatny, wilk szary i żbik europejski.
Gatunkiem, z którego park jest szczególnie znany jest salamandra plamista, która widnieje w jego herbie. Odwiedzający maja możliwość spędzić ciepłą, letnią noc w jednym z dwóch pól namiotowych na terenie parku i delektować się smakami lata przy akompaniamencie licznych świerszczy i żab.
8. Drawieński Park Narodowy – dziki spływ Drawą
Kontynuujemy letnią wędrówkę i tym razem kierujemy nasze kroki na granicę trzech województw – lubuskiego, zachodniopomorskiego i wielkopolskiego. Tam czeka na nas wyjątkowy park, pełen lasów i jezior.
Utworzony w 1990 roku Drawieński Park Narodowy ma swoją siedzibę w Drawnie i zajmuje powierzchnię 115,36 km2. Obejmuje on dolinę rzeki Drawy, a także fragmenty Drawskiej Puszczy.
Park istnieje, by chronić różnorodne formy tutejszego krajobrazu młodoglacjalnego. Lodowiec pozostawił za sobą liczne ślady, w tym głazy narzutowe, z których najbardziej znany jest zlokalizowany w korycie Drawy „Wydrzy Głaz”.
Odwiedzający mogą udać się na spływ rzeką Drawą i z bliska przyjrzeć się leśnym krajobrazom. Lasy zajmują ponad 80% powierzchni parku, z których wprawdzie największą część stanowią bory sosnowe, ale występują także buczyny, grądy, łęgi i olsy.
Park pełen jest także różnorodnych jezior, w tym dystroficznych jeziorek torfowiskowych. Na szczególną uwagę turystów zasługuje bezodpływowe Jezioro Czarne, powstałe w wyniku roztopienia bryły martwego lodu. Ten głęboki akwen, którego wody charakteryzują się wyjątkową przeźroczystością na pewno zachwyci odwiedzających.
Szata roślinna Drawieńskiego Parku Narodowego jest bardzo bogata, a do jej wybitnych przedstawicieli należy zaliczyć różne gatunki storczyków, w tym lipiennik Loesela, a także fiołka mokradłowego, widłaka jałowcowatego oraz liczne mszaki i rzadko występujące torfowce.
Park wyróżnia się swoją fauną, zwłaszcza różnorodnością występujących tu ptaków, do których należą m.in. bielik, kormoran, nurogęś, a także barwne zimorodki. Nie można zapomnieć także i o wydrze, która jest zwierzęciem herbowym parku. Czasami zdarza się zobaczyć w parku przywędrowujące tu „z sąsiedztwa” łosie, daniele, a nawet żubry.
Szczególną atrakcją dla wędrowców są rozsiane po parku pozostałości dawnego osadnictwa, zabudowania i stare cmentarze.
9. Roztoczański Park Narodowy – dziki konik polski
Przenosimy się teraz do południowo-wschodniej części Polski, gdzie na zachód od Zamościa rozciągają się tereny Roztoczańskiego Parku Narodowego – leśnej oazy dla strudzonych wędrowców.
Park, który został utworzony w 1974 roku, ma swoją siedzibę w Zwierzyńcu i zajmuje powierzchnię 84,83 km2. Jego krajobraz wyróżnia się dynamiczną rzeźbą terenu, na którą składają się wzgórza ostańcowe, głęboko wcięte doliny, wydmy, skały kredowe oraz czynne wąwozy lessowe.
Jest to najbardziej zalesiony ze wszystkich polskich parków narodowych. Możemy się w nim spotkać z dobrze zachowanymi drzewostanami bukowymi, jodłowymi i grądowymi. Do różnorodnej roślinności należy zaliczyć gatunki borealne, takie jak zimoziół północny, gatunki torfowiskowe, np. bagnica torfowa i rosiczki, rośliny górskie – np. czosnek niedźwiedzi i paprotnica sudecka, a także gatunki śródziemnomorskie, np. ośmiał mniejszy. Występują również mszaki, porosty oraz rzadkie wątrobowce. Tłumnie zamieszkują park bezkręgowce, zwłaszcza różnorodne gatunki ślimaków, ważek i motyli. Do znaczących lokalnych kręgowców należy zaliczyć żółwia błotnego, traszkę grzebieniastą, bociana czarnego, rysia i wilka.
Symbolem parku stał się jednak konik polski, którego dawny przodek – obecnie wymarły tarpan, niegdyś zamieszkiwał te tereny. Na terenie parku prowadzona jest hodowla koników, m.in. w Ośrodku Hodowli Zwierząt we Floriance. Każdy podróżnik powinien zaliczyć z nimi osobiste spotkanie. Powierzchnię parku przecina rzeka Wieprz, a także kilka strumieni. Obok kilku stawów, interesującym elementem lokalnego wodnego ekosystemu są rozsiane po parku liczne źródełka.
10. Słowiński Park Narodowy – tajemnicze ruchome wydmy
Nasza wędrówka doprowadziła nas wreszcie do województwa pomorskiego, gdzie w 1967 roku utworzony został Słowiński Park Narodowy z siedzibą w Smołdzinie. Wizyta w parku, którego powierzchnia wynosi 327,44 km2, koronuje naszą podróż śladem pozostałości epoki lodowcowej. Znaleźliśmy się na zapierającym dech w piersiach pograniczu lądu i wody, morza i jezior, w królestwie fal i wiatrów. Jezioro Łebsko od Bałtyku oddziela tutaj tylko wąski przesmyk Mierzei Łebskiej.
Sercem Słowińskiego Parku Narodowego są wędrujące wydmy, tworzące się z unoszonych wiatrem drobin piasku, które powstały wskutek kruszenia skał przez lodowiec, a następnie przetransportowane tu przez niego z dalekiej północy. Obecne wydmy wędrujące przemieszczają się z różnym tempem w poszczególnych częściach parku.
Wyjątkową atrakcją są przymorskie jeziora, które ze względu na okresowy dopływ wód morskich nazywa się słonawowodnymi. Obszary nadmorskie po części pokryte są połacią lasów, głównie sosnowych.
Fauna parku jest szczególnie bogata – lęguje tu ponad 180 gatunków ptaków, a dziesiątki innych często zatrzymują się tu w trakcie wędrówek. Nie można też nie wspomnieć o słynnej mieszkance parku, mewie srebrzystej, która znalazła się w jego herbie. Licznie występują owady, ryby, a także fascynujące skorupiaki, takie jak zmieraczek plażowy, który zamieszkuje plaże i odżywia się martwą materią organiczną.
Na terenie parku możemy także spotkać prawie 60% rozpoznanych w Polsce gatunków ssaków. Do szczególnie cennych należą morświny, foki szare i rzęsorki mniejsze.
Oprócz delektowania się krajobrazem bezkresnego morza widocznego z piaszczystych wydm, podróżnicy zainteresowani historią parku mogą udać się do Muzeum Parku w Starym Smołdzinie.
11. Tatrzański Park Narodowy – królestwo kozic, świstaków i niedźwiedzi
Ukoronowaniem naszych dotychczasowych wysiłków jest wizyta w krainie majestatycznych, zaśnieżonych tatrzańskich szczytów. Udajemy się więc na południowe krańce województwa małopolskiego.
Choć wysiłki na rzecz ochrony tatrzańskiej przyrody mają znacznie dłuższą historię, sam Tatrzański Park Narodowy z siedzibą w Zakopanem został utworzony w 1954 roku. Park zajmuje powierzchnię 211,64 km2 i obejmuje cały obszar polskich Tatr, a także przylegające do niego tereny leśne.
Znajdujemy się w wyjątkowym miejscu. Tatry to jedyne w Polsce góry o charakterze alpejskim. Na tatrzańskich szczytach możemy zaobserwować charakterystyczny piętrowy układ roślinności. Regiel dolny stanowią lasy i bory mieszane, w położonym wyżej reglu górnym dominują świerki. Powyżej rozciąga się królestwo kosodrzewiny. Wreszcie docieramy do piętra alpejskiego, nad którym wnosi się już tylko najwyższe piętro skalistych turni. Najwyższe piętra objęte są ścisłą ochroną. Około 200 gatunków spotykanych tu roślin górskich nie występuje nigdzie indziej w Polsce.
Charakterystyczne dla Tatrzańskiego Parku Narodowego są liczne endemity, do których wśród zwierząt należą kozica tatrzańska (symbol parku) i świstak tatrzański.
Na krajobraz parku składają się strzeliste szczyty, bystre potoki, strome zbocza, kotły i doliny. Także i tu widoczna jest działalność lodowców, której pozostałości możemy oglądać w postaci licznych polodowcowych stawów, z których najbardziej znane pozostaje Morskie Oko.
Turyści mają do dyspozycji liczne szlaki i schroniska, które pozwolą zagłębić się w tą majestatyczną, surową i piękną krainę.
III. Najpiękniejsze parki do odwiedzenia jesienią?
12. Pieniński Park Narodowy – „dziadek” spośród parków narodowych
Jesienną podróż po polskich parkach narodowych najlepiej zacząć od najstarszego spośród nich. Udajemy się więc na południe Polski, do województwa małopolskiego, gdzie w pobliżu granicy polsko-słowackiej odnajdujemy Pieniński Park Narodowy z siedzibą w Krościenku nad Dunajcem.
Przełom Dunajca dzieli Pieniny, pasmo górskie o długości ok. 35 km i szerokości 6 km, na trzy charakterystyczne części – Pieniny Spiskie, Pieniny Właściwe i Małe Pieniny. Pieniński Park Narodowy obejmuje te tereny Pienin Właściwych, które należą do najbardziej malowniczych i wartościowych pod względem przyrodniczym – a więc Masyw Trzech Koron, Pieniny Czorsztyńskie, Pieninki oraz Przełom Dunajca.
Choć park jest niewielki pod względem powierzchni, która wynosi tylko 23,46 km2, oferuje licznym odwiedzającym niezwykłą różnorodność fauny i flory. Obszar parku pokrywają lasy jodłowo-bukowe, szczególnie malownicze jesienną porą, kiedy obrośnięte nimi skaliste góry mienią się wszystkimi odcieniami ciepłego brązu i złota. Tę zapierającą dech w piersiach panoramę najlepiej zobaczyć z poziomu przełomu Dunajca, który wije się licznymi urokliwymi zakolami pośród ścian skalnych.
Park zachwyca również bogactwem roślinności – doliczono się w nim ponad 1100 gatunków roślin naczyniowych, 470 gatunków porostów i 1200 gatunków grzybów. Spotkamy w nim ponad 500-letnie sosny reliktowe, a także dwa charakterystyczne endemity – gatunki, które nie występują w żadnym innym miejscu na świecie – mniszka pienińskiego oraz pszonaka pienińskiego.
Także i świat zwierząt ma wiele do zaoferowania ciekawego obserwatorowi. Park zamieszkuje ponad 180 gatunków ptaków, w tym rzadko spotykany pomurnik, a także ssaki takie jak borsuki, rysie i kuny leśne. Liczne jaskinie zasiedlają nietoperze. Turystom udostępnione zostało ponad 35 km szlaków.
13. Park Narodowy Ujścia Warty – ptasi raj
Jesienne wędrówki kontynuujemy tym razem w najmłodszym parku narodowym w Polsce, utworzonym w 2001 roku przy granicy polsko-niemieckiej w pobliżu Kostrzyna nad Odrą.
Park Narodowy Ujście Warty znajduje się na płaskich, podmokłych terenach rozlewisk rzeki Warty i zajmuje 80,74 km2. Na jego krajobraz składają się rozległe podmokłe łąki i pastwiska, turzycowiska, zarośla wierzbowe, a także wtórnie wykształcające się lasy łęgowe.
W parku występują licznie reprezentowana jest roślinność bagienna, gatunki objęte ochroną, jak np. salwinia pływająca, a także rośliny rzadkie w skali kraju i zaliczane do zagrożonych lub ginących w skali regionalnej, jak np. groszek błotny czy starzec bagienny.
Podmokłe obszary stanowią idealne siedlisko i miejsce lęgowe dla ponad 280 gatunków ptaków wodnych i błotnych, w tym perkozów, kaczek, mew i rybitw. Rozlewiska są także punktem postojowym dla ptaków migrujących, takich jak żurawie i dzikie gęsi arktyczne, które szczególnie licznie gromadzą się w parku późną jesienią – nawet w setkach tysięcy. Zapewniają one odwiedzającym spektakularne widowisko, zwłaszcza tym, którym uda się zaobserwować jak wzbijają się do lotu o wschodzie słońca i powracają o zachodzie. Są też ptaki, które zimują w parku – takie jak łabędzie krzykliwe lub bieliki.
Słowem – Park Ujście Warty to raj dla miłośników i zapalonych obserwatorów ptaków. Można spotkać jednak także inne zwierzęta – w tym wydry, gronostaje czy szopy pracze, a także ponad 35 gatunków ryb oraz 11 gatunków płazów, do których należą m.in. żaby brunatne, ropuchy szare i żaby zielone. Symbolem parku jest gęś zbożowa.
14. Park Narodowy Gór Stołowych labirynt w Błędnych Skałach
Kolejnym postojem na jesiennej wędrówce po polskich parkach jest utworzony w 1993 roku Park Narodowy Gór Stołowych, położony na terenie Sudetów Środkowych. Usytuowany w północno-zachodniej części Ziemi Kłodzkiej, bezpośrednio przy granicy polsko-czeskiej, park zajmuje powierzchnię 63,4016 km2 i obejmuje centralne partie Gór Stołowych oraz północno-zachodnią część Wzgórz Lewińskich.
Ma on swoją siedzibę w Kudowie-Zdroju i charakteryzuje się fascynującą historią geologiczną. Góry Stołowe, zachwycające różnorodnością kształtów, szczelin, labiryntów i blokowisk skalnych, zbudowane są z kolejnych warstw piaskowców, które utworzyły się, gdy obszar był jeszcze pokryty morzem. Jest to jedyny taki park w Polsce.
Główną jego atrakcją są tzw. Błędne Skały, istny labirynt, pełen wąskich przejść i zagadkowych form skalnych, a także Szczeliniec Wielki, najwyższy szczyt Gór Stołowych, również obfitujący w zaskakujące produkty skalnej erozji.
Jesień to doskonała pora, by dać sobie pobłądzić wśród tajemniczych i baśniowych bloków skalnych w towarzystwie zachwycających kolorów spadających liści. Atrakcji jednak nie trzeba szukać tylko wśród skał.
Na terenie parku występują torfowiska i tereny bagienne z charakterystyczną roślinnością, a także liczne zwierzęta, takie jak sarny, jelenie, dziki, borsuki, kuny, łasice i gronostaje, puchacze, żmije zygzakowate, a nawet egzotoczne muflony na obszarze przygranicznym.
15. Bieszczadzki Park Narodowy – rzucić wszystko i wyjechać w Bieszczady
Z Gór Stołowych przenieśmy się w Bieszczady, do największego parku narodowego w polskich górach, w którym złota jesień trwa w najlepsze, a połoniny mienią się ciepłymi brązami i pomarańczami.
Bieszczadzki Park Narodowy, położony na południowym skraju województwa podkarpackiego, zajmuje powierzchnię 292,02 km2 i obejmuje najbardziej wysuniętą na zachód część Karpat Wschodnich. Utworzony został w 1973 roku i ma swoją siedzibę w Ustrzykach Górnych.
Bieszczadzkie szczyty cechuje charakterystyczny układ pięter roślinno-klimatycznych, w którym nad głównie liściastym reglem dolnym rozciągają się przestrzenne połoniny, z pominięciem regla górnego. Na krajobraz parku składają się łagodnie falujące zbocza górskie, z których najwyżej wznosi się Tarnica (1346 m n.p.m.).
Bogatą florę parku tworzy m.in. roślinność alpejska, liczne gatunki typowo górskie, a także endemity dla Karpat Wschodnich takie jak np. pszeniec biały, lepnica karpacka czy tojad wschodniokarpacki. Licznie reprezentowane są rośliny naczyniowe, których rozpoznano w parku ponad 826 gatunków.
Także i fauna parku zachwyca różnorodnością. Zamieszkują go unikatowe gatunki bezkręgowców, a także liczne ssaki, w tym niedźwiedzie brunatne, wilki, jelenie szlachetne i rysie, które stały się symbolem parku, a do tego ponad 190 gatunków ptaków.
Jesienią oprócz zachwycającej panoramy, park oferuje odwiedzającym także wyjątkową atrakcję w postaci rykowisk jeleni, które zapewniają wszystkim niezapomniane wrażenia akustyczne.
16. Babiogórski Park Narodowy – piękna roślinność wokół Babiej Góry
Z bieszczadzkich połonin przemieszczamy się w Beskidy Zachodnie, do Babiogórskiego Parku Narodowego, utworzonego w 1954 roku. Ten niewielki park zajmuje powierzchnię 33,92 km2 i ma swoją siedzibę w Zawoi. Skupia się wokół masywu Babiej Góry, Królowej Beskidów, wnoszącej się na wysokość 1725 m n.p.m.. W 1977 roku park jako rezerwat biosfery włączony został do programu UNESCO.
Obszar ten jest wyjątkowy pod względem roślinności. Na Babiej Górze, której piętra roślinności odwzorowują te spotykane w Tatrach lub Alpach, po piętrze kosodrzewiny następuje piętro halne – tzw. alpejskie, które w Polsce poza Babią Górą występuje jeszcze tylko w Tatrach i Karkonoszach.
Jest to jedyne miejsce w Polsce, w którym odnajdziemy białe kwiaty rogownicy alpejskiej, a także jedno z niewielu, w którym natkniemy się na okrzyn jeleni, który stał się symbolem Parku.
Obszar Babiej Góry obfituje w rzadko spotykane i chronione gatunki, charakteryzuje się również bogatym światem grzybów i porostów. Także i fauna parku zaskakuje zróżnicowaniem. Zamieszkują go bowiem rzadko spotykane poza obszarami chronionymi niedźwiedzie brunatne, wilki, rysie oraz borsuki. Występują również jelenie, a także ponad 127 gatunków ptaków.
Uważny wędrowiec dostrzeże na terenie parku liczne formy polodowcowe, w tym stożki usypiskowe i żłoby lodowcowe. Wczesną jesienią wspinaczce na Królową Beskidów towarzyszyć może fenomen inwersji temperatur, dzięki któremu będziemy mogli ze szczytów obserwować spektakularną panoramę gór zalanych oceanem chmur.
17. Park Narodowy Bory Tucholskie – królowa sosna
Prosto z gór nasza jesienna wędrówka zabiera nas do województwa pomorskiego, tym razem do krainy lasów i jezior. Utworzony w 1996 roku Park Narodowy Bory Tucholskie z siedzibą w Charzykowych obejmuje północno-zachodnią część Borów Tucholskich, a jego powierzchnia wynosi 46,13 km2.
Odwiedzający mogą podziwiać krajobraz ukształtowany niegdyś działalnością lodowca i jej pozostałości w postaci wzniesień i licznych jezior polodowcowych, których w parku jest aż 21. Oprócz największego i najgłębszego jeziora Ostrowitego, szczególną atrakcją jest tzw. Struga Siedmiu Jezior, a więc siedem polodowcowych jezior połączonych jednym ciekiem wodnym.
Nazwę swoją park zawdzięcza jednak szerokim połaciom lasu, zajmujących ponad 83% jego powierzchni, a których dominującą część stanowią właśnie siedliska borowe. W borach najczęściej spotkamy się z sosną zwyczajną, nie brak jednak innych gatunków, w tym dębów, reprezentowanych m.in. przez najstarszego na terenie parku „Bartusia”.
Oprócz terenów leśnych, na turystów czekają torfowiska i wrzosowiska, a także bogata flora, do której zaliczają się unikatowe w skali kraju gatunki reliktowe, jak np. bagno zwyczajne, borówka bagienna czy trzcinnik prosty.
Występują również liczne grzyby, mchy i porosty. Także i fauna jest niezwykle zróżnicowana. Możemy tu spotkać zarówno takie gatunki ssaków jak bielik i puchacz, ssaki, takie jak jelenie, dziki i ryjówki aksamitne – po liczne, wciąż coraz lepiej poznawane gatunki bezkręgowców. Lokalna fauna zaskakuje nie tylko odwiedzających, ale i badaczy.
Symbolem parku jest głuszec, który kiedyś licznie zamieszkiwał tereny parku.
Które Parki narodowe najlepiej odwiedzić zimą?
18. Wigierski Park Narodowy – bóbr, Wigry i Czarna Hańcza
Wraz z nadejściem coraz zimniejszych dni, czas skierować nasze kroki do północno-wschodniej Polski, na północne rubieże Puszczy Augustowskiej. Tę niegdyś pokrytą lodowcem krainę, której dzisiejsza siedziba mieści się we wsi Krzywe, najlepiej zobaczyć właśnie porą zimową.
Oprócz drobnych wzniesień, pagórków i piaszczystych sandrów, wyjątkowy krajobraz powstałego w 1989 roku parku tworzą lasy i porozrzucane wśród nich 42 jeziora. Największym z nich jest polodowcowe Jezioro Wigry, charakteryzujące się krętą linią brzegową, a którego głębokość sięga ponad 70 metrów.
Tę wyjątkową krainę przecinają też liczne rzeki, w tym wpadająca do Jeziora Wigry Czarna Hańcza, która swoją nazwę zawdzięcza charakterystycznej czarnej barwie, spowodowanej ciemnym kolorem rzecznego dna. Ze względu na surowość klimatu, tutejsza roślinność nosi cechy borealne, charakterystyczne dla obszarów położonych dalej na północ. Siedliska roślinne są jednak bardzo zróżnicowane ze względu na urozmaicony krajobraz, w związku z czym obok gatunków borealnych spotykanych w parku, do których zaliczamy m.in. grążel drobny, brzozę niską oraz zimoziół północny, można znaleźć także roślinność typową dla torfowisk oraz wiele innych gatunków roślin naczyniowych, mszaków, porostów i glonów.
Wśród ponad 2000 gatunków zwierząt, które zamieszkują park, najwięcej jest bezkręgowców. Także i fauna dowodzi borealnych cech obszaru. Lęgują tutaj ptaki o północnym zasięgu występowania, w tym droździk, orzechówka i bielak.
Istotnym reprezentantem wigierskiej fauny jest bóbr, który wyjątkowo licznie zamieszkuje obszaru parku i stał się jego symbolem, a także łosie, sarny i dziki.
19. Karkonoski Park Narodowy – okryta śniegiem królowa zimy Śnieżka
Zimową wędrówkę kontynuujemy tym razem w majestatycznych Karkonoszach, stanowiących największe pasmo Sudetów. Udajemy się na więc do województwa dolnośląskiego, na granicę polsko-czeską.
Utworzony tutaj w 1959 roku park zajmuje powierzchnię 59,91 km2 i ma swoją siedzibę w Jeleniej Górze. Ujrzymy tutaj najwyższy szczyt Sudetów, spowitą śniegiem królową zimy – Śnieżkę (1603 m n.p.pm.), na której wykształciły się niemal wszystkie piętra klimatyczno-roślinne charakterystyczne dla gór wysokich.
Na krajobraz Karkonoskiego Parku Narodowego składają się lasy, kotły polodowcowe, torfowiska i różnorodne formacje skalne, do czego należy koniecznie dodać także Wodospad Kamieńczyk (846 m n.p.m.) – najwyższy wodospad po polskiej stronie Karkonoszy, spektakularnie zmrożony porą zimową.
Na terenie parku występują roślinne endemity, takie jak dzwonek karkonoski i przytulia sudecka, a także relikty polodowcowe, do których zalicza się m.in. gnidosz sudecki i skalnica śnieżna. Także i fauna parku zachwyca bogactwem. Znajdziemy tu licznych przedstawicieli bezkręgowców, w tym gatunki reliktowe, a także borealno-górskie, do których zalicza się m.in. ślimaka poczwarówkę.
Do najciekawszych przedstawicieli karkonoskiej fauny należy muflon, sprowadzony do Karkonoszy z obszarów Sardynii i Korsyki, a także dostojny cietrzew, niestety zagrożony wyginięciem, orzesznica i jeden z największych w Polsce motyli dziennych – niepylak Apollo.
20. Woliński Park Narodowy – dzikie morze i największa wyspa
Z karkonoskich szczytów tropem form polodowcowych przenosimy się nad dzikie morze, na północny-zachód Polski do województwa zachodniopomorskiego. Tam, na części terenu największej polskiej wyspy Wolin utworzony został w 1960 roku park narodowy, który po włączeniu w jego granice w 1996 roku wód morskich stał się pierwszym w Polsce parkiem morskim.
Powierzchnia parku, który ma swoją siedzibę w Międzyzdrojach, wynosi 108,37 km2. Wyróżniającym się elementem panoram Wolińskiego Parku Narodowego są klify nadbrzeżne, których wysokość dochodzi nawet do 93 m. Ci majestatyczni strażnicy brzegu podlegają stałej i nieubłaganej działalności fal morskich, które z roku na rok coraz bardziej przesuwają linię brzegową. Wzburzone wody zrywają ziemię i obnażają polodowcowe głazy, przyniesione tu przez lodowiec z północy.
Wyjątkową atrakcją jest także krajobraz delty Świny, na który składa się kilkadziesiąt bagnistych wysepek, poprzeplatanych drobnymi cieśninami. Na terenie wzniesień morenowych pojawiają się również jeziora polodowcowe. Obszary przybrzeżne pokrywają lasy bukowe, bukowo-dębowe i sosnowe.
W Wolińskim Parku Narodowym występują liczne chronione rośliny naczyniowe. Szczególnie charakterystyczny jest porastający zbocza klifów rokitnik zwyczajny. Wolin jest miejscem postoju oraz zimowania wielu ptaków wędrownych, m.in. traczy, które przebywają na jego terenie tysiącami. Występują również interesujące gatunki owadów, ryb, a także ssaków morskich, takich jak foki szare i morświny.
21. Wielkopolski Park Narodowy – poszukaj „Lodowego Olbrzyma”
Nasze zimowe poszukiwania form polodowcowych prowadzą nas następnie na tereny Wielkopolski, na południe od Poznania, nad rzekę Wartę. W roku 1957 utworzony został tu Wielkopolski Park Narodowy o powierzchni 75,84 km2 z siedzibą w Jeziorach.
Obszar ten został ukształtowany działalnością lądolodu skandynawskiego, który pozostawił za sobą wiele śladów, w tym moreny czołowe i denne, kemy (owalne pagórki) i ozy (wzniesienia przypominające wały), a także rynny, w których dziś znajdują się jeziora. Nizinny obszar parku upstrzony jest głazami narzutowymi, z których największym jest charakterystyczny Głaz Leśników. Tereny parku porastają lasy, reprezentowane przede wszystkim przez grądy, w których dominują drzewa liściaste.
Flora jest niezwykle zróżnicowana. Często spotkać można gatunki eurosyberyjskie, do których należą m.in. sosna zwyczajna i konwalijka dwulistna, ale także gatunki o charakterze atlantyckim, m.in. wiciokrzew pomorski. Natknąć się można również na kilku przedstawicieli roślin mięsożernych. Szczególnie rzadkim roślinnym mieszkańcem Wielkopolskiego Parku Narodowego jest jarząb brzekina, tzw. brzęk.
Zwierzęcy świat parku zachwyca różnorodnością. Jest tu ponad 3000 gatunków bezkręgowców, w tym interesujące gatunki pajęczaków – jak np. żyjący pod wodą pająk topik. Występuje tu również około 220 gatunków lęgowych ptaków, do których zaliczamy zimorodka i dzięcioła czarnego, oraz 34 gatunki ryb.
22. Białowieski Park Narodowy – spotkanie z głodnym żubrem
Przenosimy się teraz do jednego z najstarszych w Polsce parków narodowych. Białowieski Park Narodowy, którego obecna siedziba mieści się w Białowieży, został utworzony w 1932 roku. Część jego terenów pozostawała od ochroną już od 1921 roku. Położony jest w województwie podlaskim, a jego powierzchnia to 105,17 km2.
Chroni on najlepiej zachowany fragment Puszczy Białowieskiej, stanowiący pozostałość pierwotnej puszczy, która kiedyś rozciągała się na znacznie szerszych połaciach niżu europejskiego. Warto tutaj dodać, że Białowieski Park Narodowy jest jedynym w Polsce takim obiektem, który został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Tym razem nie szukamy głazów narzutowych czy jezior rynnowych – staramy się raczej wypatrzeć żubry, które zimową porą wychodzą na pola w poszukiwaniu pożywienia. Ich dostojni przodkowie zamieszkiwali niegdyś tereny obecnej Polski, gdy jeszcze większość jej obszaru pokrywał jęzor lądolodu skandynawskiego.
Żubry zostały tu po II wojnie światowej ocalone od całkowitego wyginięcia. Dziś Puszczę Białowieską zamieszkuje ich największa wolnościowa populacja na świecie, licząca sobie po stronie polskiej około 500 osobników.
Wśród lasów, zajmujących 96% puszczy, dominują grądy oraz bory. Spotykamy się tu z dużą różnorodnością fauny – od starych i majestatycznych drzewostanów, po ponad 800 gatunków roślin naczyniowych i 280 gatunków porostów.
Oprócz słynnego żubra, króla puszczy, faunę reprezentuje ponad 12 tysięcy gatunków zwierząt, w tym znaczna część bezkręgowców. Wiele, a według niektórych szacunków nawet połowa reprezentantów fauny parku wciąż pozostaje nierozpoznana.
23. Magurski Park Narodowy – ślady zwierząt i zamarznięty wodospad
Zimowy szlak śladami lodowca prowadzi nas wreszcie w stronę południowej granicy, na której lodowy jęzor się zatrzymał. Udajemy więc w górzyste tereny Beskidu Niskiego, do Magurskiego Parku Narodowego z siedzibą w Krempnej.
Został on utworzony w 1995 roku na granicy województwa podkarpackiego i małopolskiego. Zajmuje powierzchnię 194,39 km2. Obszar Magurskiego Parku Narodowego uplasował się w strefie przejściowej między Karpatami Zachodnimi i Wschodnimi, i temu wyjątkowemu położeniu zawdzięcza szczególną różnorodność fauny i flory.
Tereny parku obejmują dwa piętra roślinne – pogórze i regiel dolny. Ponad 90% jego całego obszaru zajmują lasy – głównie bukowe i sosnowe. Występują także lasy bagienne. Park jest siedliskiem dla ponad 71 gatunków roślin w Polsce chronionych, a także dla ponad 180 gatunków mchu, wielu z nich niezwykle rzadkich.
Lasami przechadzają się liczne drapieżniki – w tym rysie, żbiki, wilki, a czasami nawet rzadkie niedźwiedzie brunatne. Zimową porą uważni obserwatorzy mogą dostrzec ich ślady w śniegu. Park zamieszkują również gronostaje, łasice i tchórze, a obok nich m.in. salamandry plamiste, endemiczne traszki karpackie, a także znajdujący się w symbolu parku orlik krzykliwy, który zimą odlatuje do cieplejszych stron.
Malowniczym dodatkiem do krajobrazu parku są również formy wietrzeniowe, jaskinie, m.in. Jaskinia Mroczna, a także Wodospad Magurski, zimową porą urokliwie zamarznięty.
Tutaj kończymy naszą wędrówkę po polskich parkach narodowych… albo pełni zachwytu i ciekawi innych wciąż nieodkrytych skarbów zaczynamy ją ponownie!
